In november 2013 verscheen het boek met opgravingsverslag van de Romeinse nederzetting met grafveld op de Heesmortel in Riethoven.
Het archeologisch onderzoek vond plaats in de jaren 1982 tot 1993. Dit als gevolg van de oppervlaktevondsten die vanaf 1964 werden gedaan door Johan Biemans en die zeker spectaculair genoemd mogen worden.
Een kort maar boeiend hoofdstuk van Johan Biemans van de ontdekking en eerste vondsten vinden we achteraan in het boek. Het gaat hier o.a. om vroeg-Romeinse scherven en munten, geïmporteerd vanuit Zuid-Italië, zogenaamd Arretijns aardewerk (Arrezzo).
In het hoofdstuk 'Riethoven-Heesmortel - Een gewone of bijzondere vindplaats?' worden twee alternatieve hypothesen over de vondsten gepresenteerd, die van Slofstra en die van Roymans. Bij Slofstra zijn de vondsten het gevolg van relaties van een lokale leider met de Romeinen. Bij Roymans het eigendom van een veteraan die officier was in het Romeinse leger.
Het blijkt hier te gaan om een nederzetting uit de Gallo-Romeinse tijd die vrij groot was, maar zonder Romeinse villa. Gezien de rijkdom van de vindplaats, vooral vergeleken met die van Hoogeloon, wordt deze in het boek getypeerd als een in de kiem gesmoorde of ‘gefrustreerde’ villa. Een nederzetting die zich eigenlijk in dezelfde richting had moeten ontwikkelen als die van Hoogeloon.
Er zijn echter wel veel dakpanfragmenten gevonden die wijzen in de richting van een villa, misschien ergens in de buurt. Deze suggestie wordt in het verslag echter niet gedaan. Mogelijk bevond de villa zich meer in de omgeving van de Paal en stond deze los van genoemde nederzetting. Dit opent wel perspectieven voor toekomstige ontdekkingen.
Het 282 pagina’s tellende en rijk geïllustreerde boek is in alle opzichten lezenswaardig voor ieder die geïnteresseerd is in de rijke geschiedenis van Bergeijk.
Het boek ligt ter inzage bij het Eicha Museum (in het Teutenhuis) en is daar verkrijgbaar voor € 25,00.
Daniël Vangheluwe
In 2012 zijn een aantal sieraden uit diverse Merovingische grafvelden doorgemeten in een onderzoekscentrum onder het Louvre in Parijs (zie NRC van vrijdag 26 oktober 2012, p.19).De broche is van koper dat met een gouden plaat is bedekt (zie foto). Op het goud zijn filigrijndraden aangebracht van goud en symmetrisch zijn drie gestileerde vogelkoppen geplaatst, samengesteld uit ingelegd (rode) granaat. Aan de achterzijde van de broche was zeer fijn textiel bewaard gebleven. Er waren dus verre handelslijnen en dat is verrassend. Blijkbaar waren de mensen die zich toen (omstreeks 600) in Bergeijk lieten begraven rijk genoeg om deze extreem luxe goederen te kunnen kopen. En ze geloofden ook zeer in het hiernamaals omdat ze zich met hun dure sieraden lieten begraven. Al met al is dit een bijzonder stukje Bergeijkse geschiedenis.
Dit grafveld wordt beschreven in een boek van Frans Theuws (ook een Bergeijkenaar) en M. van Haperen (in het Engels). (F. Theuws en M. van Haperen, 2012, The Merovingian cemetery of Bergeijk-Fazantlaan, Bonn 2012)
Daniël Vangheluwe, november 2012
Nabij de locatie waar in 2008 deze 32.000 jaar oude haardvuren zijn aangetroffen (op geringe afstand van de beek bij Westerhoven) is ook een vuurstenen werktuig gevonden die ongeveer even oud is als de haardvuren. Dit vuurstenen werktuig is een zgn “schaaf” en vertoond alle kenmerken van een werktuig wat door Neanderthalers gemaakt is (zie afbeelding 4). Rond 32.000 jaar geleden leefden er nog Neanderthalers in Europa, enige tijd later is dit mensenras uitgestorven.
Zie afbeelding 5 voor één van de aangetroffen haardvuurtjes die in 2008 tijdens de herstellingswerkzaamheden aan de Keersop beek bij Westerhoven zijn aangetroffen en waarvan de houtskoolresten gedateerd konden worden op een ouderdom van ± 32.000 jaar. Afbeelding 6 geeft een impressie van een Neanderthaler jachtkamp. Daniël Vangheluwe
Hiernaast is de tekst weergegeven waaruit dit zou moeten blijken. (Deze lezing moet als voorlopig gezien worden aangezien de paleografen het er nog niet over eens zijn)
Het bovenste deel van dit document ziet er als volgt uit: 
[ Klik hier voor een vergroting van dit detail.
Vertaald is dit: de kerk (van Luik) heeft/houdt de lage rechtsmacht over Eykelberch (=Bergeijk en omgeving).
Deze tekst is gevonden in een register van het Domkapittel van de bisschop van het jaar 1395, dat zoals u kunt zien door een recente (Tweede Wereld) oorlog is aangetast.
Wat was het Domkapittel, ook kapittel van Sint Lambertus genoemd, eigenlijk?
Dit kapittel was van de 12de tot begin 15de eeuw een rechtsprekend instituut, zowel kerkelijk als wereldlijk, van de bisschop van Luik. In de overlevering in Bergeijk wordt naar het bezit van de bisschop van Luik verwezen als 'onder de kromstaf', een titel die in een notarisakte in 1649 voorkomt: “een hof en aangelag aan het grote veld, de kerkpad (..) Leengoed leenroerig onder de Cromstaf van Luik te Oud Herlaer. .”. (R29 protocollen Bergeijk fol 226v (1649) ontleend aan Rogier Knaepen). Dit is het Beukenhof, “aan het Hof”, en het was volgens dezelfde bronnen een leengoed van de heer van Oud-Herlaar, de beheerder van de bisschop in NoordBrabant (F. Theuws, Het Kempenproject 3, p.140).
Mogelijk was Bergeijk een pleisterplaats voor de vele reizen die de 'nunciae' (de gezanten of rechtsprekenden) van de bisschop maakten naar plaatsen in NoordBrabant (waaronder Lith het best is gedocumenteerd; ook Waalre, Hilvarenbeek en Oirschot kunnen genoemd worden; zie D. Vangheluwe, De Grave en de Ansdersweer, publicatie in voorbereiding 2013)
Daniël Vangheluwe, mei 2012
200ste geboortedag P.N. Panken
- Meester Panken (1819-1904) chroniqueur van het Kempenland; door A. Tilborghs
- P.N. – ‘Meester’ – Panken Biografisch portret; door P. Meurkens
- De wereld van schoolmeester Panken, een portret in het oude Kempenland in de negentiende eeuw. P. Meurkens, 2004
De afbeelding is een uitsnede afkomstig van zijn in memoriam door Jacques Cuijper. (Bron: Eicha Museum Bergeijk)
Eind 2019 is het grafmonument van P.N. Panken op de historische begraafplaats achter de Hofkerk door de gmeente voorzien van en glasplaat met tekst. De bijna onleesbare tekst op het monument is nu weer voor iedereen leesbaar.
