In het onlangs verschenen boekje over de gebroeders Jan en Hubert van Eyck (Jan en Hubert van Eyck geboren in Bergeijk) staat op p. 32, afbeelding nr. 9 een tekst met vertaling.
Die moet enigszins gecorrigeerd worden. De inhoud luidt:
Marcilius de Zittart, filius quondam Henricus de Zittart, in absentia Iohannis Back, filii quondam Huberti Back, prebuit ad redimendum e iure proximitatis domum, aream et hereditates sitas in parochia de Bergeyck (doorgehaald: venditas) quas dictus Iohannes Back (doorgehaald: ab; vervangen door:) erga Arnoldum filiuma Simonis die Laet et Heilwigem eius uxoremb, filiamc dicti quondam Henrici de Zittart, acquisierat, ut dicebat, et supportavit Iacobo filio dicti quondam Huberti Back. Testes Lu et Beerwout. Datum XVI martii, quinta post Reminiscere.
Marcelis van Zittart, zoon van wijlen Hendrik van Zittart, toonde in afwezigheid van Jan Back (zijn klinkende penningen) om terug te kopen krachtens zijn naastingsrecht een huis, erf en percelen, gelegen in de parochie Bergeijk die Jan Back van Aart zoon van Simon de Laat en zijn vrouw Heilwig, dochter van wijlen Hendrik van Zittart, had verkregen, zoals hij zei, en droeg ze op aan Jacob zoon van wijlen Hubert Back. Getuigen Lu en Beerwout. Datum 16 maart, de donderdag na Reminiscere.
Marcelius van Zittard was een volle neef van de schilder Jan van Eyck, want de vader van Marcelius en de moeder van Jan van Eyck waren broer en zuster. Genoemde Heijlwich was een volle nicht van Jan van Eyck en zuster van Matrcelius. Het betrof hier dus een huis uit de erven Van Sittard.
Lucas van Dijck
Martinus Rythovius werd geboren in 1511 als oudste zoon van Boudewijn Bauwens en Luytgaert in het gehucht Walik. Het gezin bestond uit 5 jongens en 4 meisjes.
In 1530 had Martinus zijn Latijnse studies voltooid en vertrok naar de universiteit van Leuven. Waar hij pedagogie studeerde op het college ‘de Valk’. Daar studeerde hij af in 1533. Martinus vervolgde zijn universitaire studies met filosofie en theologie. Van 1535 tot 1545 trad hij op als leraar op in college ‘de Valk’. In 1537 trad hij toe tot de faculteitsraad en ging zich bezig houden met het afnemen van examens.
Ondertussen is Rythovius tot priester gewijd en in 1550 behaalde hij op de universiteit zijn licentiaat in de theologie. Een licentiaat was de academische standaardgraad die verkregen werd na een universitaire studie. Het is het equivalent van de Nederlandse graad van doctorandus.
Hij werd daarna professor in de theologie op de universiteit van Dillingen. In 1552 dwong de oorlog tussen keizer Karel V en Maurits van Saksen hem om terug te gaan naar Leuven. Waar hij in 1556 promoveerde tot doctor in de theologie en werd er hoogleraar. Ook werd hij kanunnik in de St. Pieterskerk in Leuven.
In 1561 werd Rythovius de eerste bisschop van het bisdom Ieper. In 1563 werd hij afgevaardigd naar het concilie van
Trente. Na zijn terugkeer zette hij zich in voor de realisatie van de in het concilie besloten veranderingen in de kerk. In 1565 opende hij in Ieper het eerste seminarie in de Nederlanden. Hij trad in 1570 op als voorzitter van het Mechels provinciaal concilie, waar maatregelingen werden besproken om de besluiten van het concilie van Trente te realiseren.
Ondertussen was zijn werk gericht om in de geest van de contrareformatie de kerkhervormingen te voorkomen. Hij zat in het adviescollege dat de Raad van State moest adviseren over de ketterbestrijding. In 1566 ontkwam Ieper niet aan een beeldenstorm. Twaalf priester werden hierbij gedood maar Rythovius zal kans te vluchten. Nadat de rust hersteld was keerde hij terug naar Ieper.
De hertog van Alva sommeerde hem in 1568 de ter dood veroordeelde graaf van Egmont bij te staan. Zijn pogingen om strafvermindering haalde niets uit. Hij ondersteunde de graaf tot op het schavot.
In 1577 vond in het bisdom Ieper een calvinistische machtsgreep plaats. Hierbij werden de bisschoppen van Brugge en Ieper gevangen genomen. De gevangenen werden overgebracht naar het Prinsenhof in Gent.
Pogingen om de bisschoppen vrij te krijgen en een ontsnappingspoging in 1579 mislukten.
In 1581 kwam Rythovius vrij bij een gevangene ruil.
Hij kon niet terugkeren naar Ieper omdat het grootste deel van het bisdom in de handen was van de calvinisten. Hij zette zijn werk voort vanuit Rijsel en Veurne.
Martinus Rythovius overleed aan pest in 1563 in het klooster van de Grauwzusters in St-Omaars. Hier werd hij ook begraven.
In 1584 kwam Ieper weer in Spaanse handen, maar het duurde tot 1605 voordat ht stoffelijk overschot van Rythovius werd herbegraven in de St. Maartenskathedraal van Ieper.
Theo Antonis
Het testament van Martinus Rythovius
Tussen de documenten uit de nalatenschap van wijlen Johan A, Baken, oud burgemeester van Borkel en Schaft, Westerhoven en Riethoven bevonden zich documenten die uit het Latijn vertaald waren in oud-Nederlands.
Deze documenten zijn te raadplegen via deze website.
- Testament Martinus Rythovius
- Voorwaarden van de door Rythovius ingestelde studiebeurs
Hier vindt u informatie over de geschiedenis en de cultuurhistorie van Bergeijk en de omliggende kerkdorpen Riethoven, Westerhoven, Dommelen, Borkel en Schaft en Luyksgestel. Deze informatie is ontstaan uit een samenwerking tussen de Stichting Eicha en de Heemkundekring Bergeijk.
Bronnen die geraadpleegd kunnen worden zijn, o.a. oorkonden, cijnsboeken (jaarlijkse betalingen over percelen), schepenbankprotocollen (akten en handelingen van de schepenbank ofwel rechtbank). Ook vindt u informatie over archeologische opgravingen en over geschreven bronnen vanaf de 13de eeuw tot heden.
Merovingische glazen buidelbeker. Deze Bergeijkse buidelbeker kreeg in 2014 in de tentoonstelling “Gouden Middeleeuwen” in Rijksmuseum van Oudheden te Leiden de volgende vererende tekst mee: ’’ …misschien wel het mooiste Merovingische glas van Nederland…”.
Deze beker is te bezichtigen in het Eicha museum te Bergeijk; onderdeel van het Cultuurhuis Bergeijk.
Op deze pagina vindt u documenten die gelinkt zijn aan de geschiedenis van Bergeijk, Luyksgestel, Riethoven en Westerhoven.
Testament Martinus Rythovius
Voorwaarden studiebeurzen ‘Rythovius’
